علیرضا فدایی – ونکوور
وقتی ژاپن و کرهٔ جنوبی به‌صورت مشترک جام جهانی فوتبال مردان را در سال ۲۰۰۲ برگزار کردند، فکر نمی‌کردم که این واقعه تبدیل به یک روال شود. تبلیغات هر دو کشور از دههٔ نود شروع شد و در نهایت فیفا میزبانی را به هر دو اعطا کرد. اما آنچه بیشتر به برگزاری منحصربه‌فرد و مصالحه‌آمیز یک رقابت می‌ماند، بارها در سال‌های بعد تکرار شد.
حالا برای اولین بار دو کشور بزرگ و اصلی اقیانوسیه جام جهانی زنان را به‌صورت مشترک برگزار کردند. استرالیا و نیوزیلند برای اولین بار در تاریخ ۳۲ سالهٔ این مسابقات میزبان ۳۲ تیم از سراسر دنیا بودند.
اولین ایده‌های برگزاری مسابقات بین‌المللی زنان از دههٔ هفتاد میلادی آغاز شد و در نهایت فدراسیون بین‌المللی فوتبال اولین جام جهانی رسمی زنان را در سال ۱۹۹۱ در کشور چین و با حضور ۱۲ کشور برگزار کرد.
چند سال پیش که با آقای باب لناردوزی (Bob Lenarduzzi)، مدیر تیم ونکوور وایت‌کپز (Vancouver Whitecaps)، در مورد تیم‌های ملی کانادا صحبت می‌کردم، از او پرسیدم چرا تیم زنان کانادا از تیم مردانش موفق‌تر است. جواب او هنوز در ذهن من مانده! وی گفت با نهایت احترام و بدون اینکه بخواهد از ارزش کار آن‌ها بکاهد، فوتبال زنان یک بازی متفاوت است.
با نگاهی به فهرست برندگان پیشین جام جهانی زنان، گفتهٔ وی تأیید می‌شود. تیم زنان آمریکا بیشترین قهرمانی را داشته است، در حالی‌که تیم مردان این کشور فقط توانسته به مرحلهٔ یک‌چهارم نهایی برسد. تیم ژاپن و نروژ هم قهرمان شده‌اند و این در حالی است که نروژ اغلب حتی نمی‌تواند در جام جهانی مردان حضور یابد. ازجمله عجایب دیگر حضور تیم‌هایی مثل فیلیپین، زامبیا و ویتنام در این جام است که تیم مردان آن‌ها در سطح قارهٔ خودشان هم حرفی برای گفتن ندارند. همچنین میزبانی چین و راهیابی آن‌ها به نیمه‌نهایی هم وقایعی است که در جام جهانی مردان رخ نمی‌دهد.
اما آنچه قابل‌تردید نیست، رشد و توجه عمومی به فوتبال زنان است. برخی از کشورها دارای لیگ حرفه‌ای زنان‌اند و با هر مسابقهٔ بزرگ گویا توجه جهانیان بیشتر به آن جلب می‌شود. نمونهٔ بارز آن مسابقات جام ملت‌های اروپای زنان بود که سال پیش در انگلستان برگزار شد و با استقبال بسیار مواجه شد. در واقع رکورد حضور تماشاچی در بازی فینال در همهٔ مسابقات اروپایی شکسته شد.
برای این دوره، تعداد تیم‌ها به ۳۲ افزایش یافت. هیچ‌وقت ندانستم که آیا افزایش تیم‌ها از طرف فیفا به‌دلیل افزایش سطح فنی تیم‌هاست یا به‌خاطر مسائل مالی و بازاریابی. اما مانند جام جهانی مردان قاره‌های مختلف تعداد مشخص سهمیه برای تیم شرکت‌کننده دارند که البته همانند جام مردان، اروپا بیشترین سهمیه را دارد. هرچند تعدادی بازی‌ها با اختلاف گل زیاد به پایان رسید، اما از تعداد گل‌های دورقمی مثل برخی از بازی‌های جام‌های پیش خبری نبود. تجربهٔ حضور در جام جهانی می‌تواند فوتبال کشوری را متحول کند و باید دید کشورهای ضعیف‌تر چه تدبیری برای مسابقات آینده می‌اندیشند.
در نهایت هیچ‌کدام از قهرمانان دوره‌های قبل حتی به نیمه‌نهایی هم نرسیدند تا اسپانیا با شکست سوئد و انگلستان با شکست استرالیا به فینال برسند. در بازی رده‌بندی هم سوئد توانست به مقام سوم برسد. شگفتی‌ساز این جام بی‌شک تیم استرالیا بود که از امتیاز میزبانی نهایت استفاده را کرد و توانست به مقام چهارم برسد. در فینال، اسپانیا توانست با یک گل انگلستانِ قهرمان اروپا را شکست دهد و برای اولین بار به مقام قهرمانی جهان برسد. اسپانیا در کنار آلمان تنها کشورهایی‌اند که هم در جام جهانی مردان و هم زنان به مقام قهرمانی جهان رسیده‌اند.
در این بین تلاش برای برابری پرداخت به زنان و مردان ادامه دارد. با آنکه رقم جوایز نقدی رشد بسیاری داشته است، ولی هنوز فاصله زیادی با مسابقات مردان وجود دارد.
مسابقات به‌وقت کانادا در نیمه‌شب برگزار می‌شد که امکان دیدن زندهٔ آن را بسیار دشوار می‌کرد. تیم کانادا به‌عنوان قهرمان المپیک از شانس‌های قهرمانی در این جام بود درحالی‌که با یک تساوی، یک برد و شکست سنگین در مقابل استرالیا در مرحلهٔ اول حذف شد. کانادا که قبلاً میزبانی جام جهانی زنان را هم داشته، برخلاف مسابقات المپیک در جام جهانی ضعیف عمل کرده است. بعید است که خانم کریستین سینکلر رکورددار مطرح فوتبال زنان به یک جام جهانی دیگر برسد. جالب است بدانید چند بازیکن زن توانسته‌اند در شش جام جهانی بازی کنند که خانم سینکلر یکی از آن‌هاست. این رکورد تا به امروز در فوتبال مردان به‌دست نیامده است.
متأسفانه تیم زنان ایران هیچ‌گاه نتوانسته است به جام جهانی راه یابد و حتی در سطح آسیا هم با دشواری روبه‌رو است. امیدوارم با رشد لیگ زنان که چند سالی است در جریان است، روزی شاهد حضور زنان ایرانی هم در جام جهانی باشیم. جالب است بدانید در سطح آسیا تیمی مثل هند ازجمله قدرت‌های فوتبال زنان است، در حالی‌که تیم مردان آن‌ها از هیچ اقتدار و افتخاری در این قاره برخوردار نیست. همین تفاوت دنیای فوتبال زنان و مردان را بیشتر نمایان می‌کند.
باید دید این جام جهانیِ موفق چه تحولی در فوتبال زنان ایجاد می‌کند. ظرف ۳۲ سال فوتبال زنان راهی طولانی را طی کرده و باید دید آیا روزی علاقه‌مندان پوستر زنان فوتبالیست را هم به دیوار اتاق خود می‌زنند. تردیدی نیست که سطح فنی تیم‌ها در حال پیشرفت است و نوید روزهای روشن‌تر را می‌دهد.
در کنار موفقیت‌های این جام که به‌گفتهٔ مسئولان دو میلیارد نفر از تلویزیون و دو میلیون نفر در ورزشگاه‌ها از آن دیدن کرده‌اند، متأسفانه وقایعی ناخوشایند بر آن سایه افکند. در زمان نوشتن این مقاله، رئیس فدراسیون فوتبال اسپانیا و صحنهٔ بوسیدن بازیکن تیم ملی اسپانیا چند روزی است نقل محافل خبری است و گویا خاطرات دیگر را تحت تأثیر قرار داده است. اینکه این بحران به کجا ختم شود مشخص نیست، ولی امیدوارم درس عبرتی برای همهٔ دست‌اندرکاران باشد. متأسفانه خبرهای دیگری از تیم‌های دیگر هم مبنی بر رفتار ناشایست با اعضای تیم‌ها مخابره شده است. امیدوارم انعکاس این خبرها و برخورد جدی با آن‌ها برای همیشه محیطی امن برای ورزش بانوان فراهم کند.
